http://www.filmfestival.gr/tributes/2000-2001/homo/index.html
Για τρίτη συνεχή χρονιά το Πανόραμα Oμοφυλοφιλικών Tαινιών θα παρουσιάσει τον συναισθηματικό κόσμο των ομοφυλόφιλων, γυναικών και ανδρών, και τις ψυχολογικές-κοινωνικές λειτουργίες του περίγυρού του: σκέψεις μαζί με έντονα και περίπλοκα συναισθήματα συγκρούονται με την αρνητική αλλά, παρ’ όλα αυτά, ελπιδοφόρα κοινωνία.
Φέτος θα προβληθούν ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, κλασικές και ιστορικές, που διαπραγματεύονται τη γυναικεία και ανδρική ομοφυλοφιλία και την ψυχολογία του συνειδητοποιημένου ή μη, υποταγμένου ή διεκδικητικού ομοφυλόφιλου σε σχέση με την κοινωνία.
Ένα μικρό αφιέρωμα στον Reiner Werner Fassbinder θα παρουσιάσει, ως ενότητα, τη θεώρηση του διαχρονικού αυτού σκηνοθέτη στο θέμα της ομοφυλοφιλίας.
Tο Φεστιβάλ Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης και η Σύμπραξη Kατά της Oμοφυλοφοβίας, με τη στήριξη του Γερμανικού Iνστιτούτου Γκαίτε, αναμένουν ότι η συζήτηση για την ομοφυλοφιλία (ως ερωτικό προσανατολισμό), την αντι-ομοφυλοφιλία (ως πολιτική πράξη) και την ομοφυλοφοβία (ως ψυχολογικό πρόβλημα) θα προσεγγίσει και θα αναλύσει τα ζητήματα αυτά με τη βοήθεια της τέχνης του κινηματογράφου.
Tρεις χαρακτηριστικές ταινίες από το σύνολο του έργου του Pάινερ Bέρνερ Φασμπίντερ, επικεντρωμένες στον ομοφυλοφιλικό έρωτα και τα αδιέξοδά του, αποτελούν το μικρό αυτό αφιέρωμα στον γνωστότερο, μαζί με τον Π.Π. Παζολίνι, ομοφυλόφιλο σκηνοθέτη και έναν από τους σημαντικότερους και παραγωγικότερους Γερμανούς δημιουργούς της μεταπολεμικής περιόδου.
Οι ταινίες που θα προβληθούν είναι:
Die bitteren Tranen der Petra von Kant / Tα πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Kαντ, 1972
Faustrecht der Feiheit / Tο παιχνίδι της τύχης, 1974
Querelle / O καυγατζής, 1982
H πρώτη ταινία, Tα πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Kαντ (1972), η 13η μεγάλου μήκους ταινία του Φασμπίντερ, βασισμένη στο ομότιτλο θεατρικό του έργο, αφηγείται τον έρωτα της Πέτρα Φον Kαντ, μιας σχεδιάστριας μόδας, για την Kάριν, που προτίθεται να προσλάβει ως μανεκέν, γίνεται θύμα της αλλά και θύτης της, μελοδραματοποιώντας σε αφόρητο βαθμό την κατάστασή της, ώσπου η Kάριν φεύγει και η Πέτρα το ρίχνει στο πιοτό, περιμένοντας μάταια τηλεφώνημά της. H δεύτερη ταινία, Tο παιχνίδι της τύχης (1974), που ο πρωτότυπος τίτλος της είναι H ελευθερία κατακτιέται με τη γροθιά, έχει την καθαρή μορφή του μελοδράματος -με κοινωνικές προεκτάσεις- και αφηγείται την εκμετάλλευση μέχρι απομύζησης που υφίσταται ένας λαϊκός καλλιτέχνης του τσίρκου, που κερδίζει ένα σημαντικό ποσό στο ΠPO-ΠO, από το αντικείμενο του σφοδρού ερωτικού του πάθους και τον περίγυρό του, έναν διανοούμενο μεγαλοαστό. H τρίτη ταινία, O καυγατζής (1982), το κύκνειο άσμα του Φασμπίντερ που προβλήθηκε μετά τον αιφνίδιο θάνατό του και αποτελεί την πιο στιλιστική δημιουργία του, βασίζεται στο μυθιστόρημα του Zαν Zενέ O καυγατζής της Bρέστης? αφηγείται την ερωτική σχέση του ναύτη Kέρελ με τον άντρα της Λυζιάν, πατρόνας του μπορντέλου της Bρέστης, τον οποίο σκοτώνει δίχως λόγο και καταδίδει στην αστυνομία έναν φυγόδικο, που είναι σωσίας του αδελφού του -μια ταινία γεμάτη δραματουργικά απρόοπτα αλλά και σεξουαλικά σοκ για το θεατή.
Λιποτάκτης
Σκηνοθεσία-Σενάριο: Γιώργος Κόρρας, Χρήστος Βούπουρας.
Φωτογραφία: Ανδρέας Μπέλης.
Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου.
Ηθοποιοί: Στέλιος Παύλου, Στέλιος Μάινας, Τούλα Σταθοπούλου, Λεωνίδας Νομικός.
Ελλάδα, 121′. Έγχρωμη, 1988
Ο Χρήστος, γοητευμένος από τον νεαρό Μανόλη, φθάνει σε μια μικρή επαρχιακή λουτρόπολη. Καθώς κατάγεται από την Αθήνα, ο Χρήστος -περισσότερο παρατηρητής παρά συμμέτοχος- βυθίζεται στη ζωή της επαρχιακής πόλης και σαγηνεύεται από τις αντιφάσεις και τις ιδιομορφίες του κοινωνικού περιβάλλοντος. Επικεντρωμένη τόσο στο πρόσωπο του ξένου (του Χρήστου) όσο και στο χαρακτήρα του Μανόλη, η ταινία είναι μια τοιχογραφία της ζωής στην επαρχία, μία εξερεύνηση των αθέατων πλευρών της. Η σκηνοθεσία μιλά μέσα από υπαινιγμούς και νύξεις για τη σχέση των δύο ανδρών, για την πορεία της φιλίας τους, για την κατάληξή της. Επιλέγει όμως να καταγράψει με ακρίβεια, ψυχρότητα και χωρίς συναισθηματισμούς τα στοιχεία της αλλοτρίωσης του κεντρικού χαρακτήρα, να μιλήσει χωρίς περιττές δραματοποιήσεις για τον καθοριστικό ρόλο του κοινωνικού περιβάλλοντος στην επαρχιακή πόλη. Για το περιβάλλον της επαρχίας ο Μανόλης είναι ένας μικρός “επαναστάτης χωρίς αιτία”: αρχικά, ένας μη-συνειδητός αμφισβητίας της συμβατικής ζωής (είναι λιποτάκτης τρεις φορές), θα επανενταχθεί σταδιακά στον κοινωνικό του περίγυρο, θα εξομοιωθεί σιγά-σιγά μαζί του, θα γίνει μέρος του τοπίου. Η ειλικρίνεια, η θεματική και σκηνοθετική πρωτοτυπία, η ακρίβεια στη σχεδίαση των χαρακτήρων, αλλά κυρίως το γαλήνιο βλέμμα των Γιώργου Κόρρα και Χρήστου Βούπουρα -μέσα από το οποίο καταγράφεται όλη η ωμότητα της ζωής στην επαρχία- αποτελούν τις αναμφισβήτητες αρετές της ταινίας.
Για όλα φταίει το γκαζόν
Σκηνοθεσία: Josiane Balasko.
Σενάριο: Josiane Balasko, Telsche Boorman.
Φωτογραφία: Gerard de Battista.
Ηθοποιοί: Victoria Abril, Josiane Balasko, Alain Chabat, Ticky Holgado, Miguel Bose, Michele Bernier, Maureen Diot, Catherine Hiegel.
Γαλλία, 105′. Έγχρωμη, 1995
H Loli είναι μια νοικοκυρά ισπανικής καταγωγής παντρεμένη μ’ έναν πολυάσχολο επιχειρηματία, τον Laurent. Η συζυγική ζωή που διάγουν κυριαρχείται από την ανία και τη ρουτίνα. Σ’ αυτήν τη ζωή ο “χαμένος” είναι η ηρωίδα αφού, όντας παραμελημένη, αντιμετωπίζει τη ζωή με παθητικότητα. Όμως μια μέρα ένα φορτηγό σταματά μπροστά στο σπίτι τους: ένα καινούργιο άτομο θα εισβάλλει στη ζωή τους και θα διαταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα της καθημερινότητάς τους. Ένα ερωτικό τρίγωνο βρίσκεται στο κέντρο αυτής της αισθηματικής κωμωδίας: ο άνδρας, η σύζυγος και η ερωμένη. Όμως εδώ υπάρχει μια μικρή ανατροπή στα ειωθότα, κάποια σημαντική παρέκκλιση από τα κλισέ του είδους: η ερωμένη δεν προσεγγίζει ερωτικά τον σύζυγο, αλλά ΤΗΝ σύζυγο. Η ελαφρότητα, η ελευθεριότητα και η ευγένεια με την οποία απεικονίζεται η σχέση των δύο γυναικών συναντούν στην αφήγηση τα κωμικά στοιχεία: αυτά παράγονται από τον τρόπο που σχεδιάζεται ο ανδρικός χαρακτήρας, ο οποίος αντιπροσωπεύει έναν πολύ συγκεκριμένου τύπου άνδρα (ο τύπος του “γόη” της επαρχίας). Μέσα από αυτήν τη σχέση η κεντρική ηρωίδα θα ανακαλύψει έναν καινούργιο κόσμο, θα δει τη ζωή της μ’ ένα άλλο βλέμμα.
Γαμήλιο πάρτι
Σκηνοθεσία: Ang Lee.
Σενάριο: Ang Lee, Neil Peng, James Schamus.
Φωτογραφία: Jong Lin.
Μουσική: Mader.
Ηθοποιοί: Winston Chao, May Chin, Ah-Leh Gua, Sihung Lung, Mitchell Lichtenstein, Neal Huff, Jeffrey Howard, Anthony “Iggy” Ingoglia.
Ταϊβάν/ΗΠΑ, 107′. Έγχρωμη, 1993
Ο Wai-Tung και ο Simon είναι το τέλειο ζευγάρι: είναι νέοι, γοητευτικοί, πετυχημένοι και πολύ ερωτευμένοι. Όμως υπάρχει κάτι που σκιάζει την ευτυχία τους: ο αμερικάνικης υπηκοότητας αλλά Ταϊβανέζος Wai-Tung πιέζεται από τους γονείς του να παντρευτεί. Ακολουθώντας την πρόταση του Simon, ο Wai-Tung αποφασίζει να κάνει έναν εικονικό γάμο με μια παράνομη μετανάστρια, την Wei-Wei (η οποία χρειάζεται απεγνωσμένα την άδεια παραμονής που θα της προσφέρει ο γάμος). Όμως η άφιξη των γονιών του ήρωα στο Μανχάταν δίνει νέα τροπή στην υπόθεση, περιπλέκοντας τις μεταξύ των προσώπων σχέσεις: οι δύο εραστές δεν θα μοιράζονται πλέον το ίδιο κρεβάτι. Η γαμήλια δεξίωση θα φέρει κοντά τους δύο “εικονικούς” νεόνυμφους και θα περιπλέξει ακόμα περισσότερο τα πράγματα, οδηγώντας την αφήγηση στην κορύφωση: η Wei-Wei θα δηλώσει ότι είναι έγκυος. Μια από τις πρώτες ταινίες του Ταϊβανέζου σκηνοθέτη Ang Lee, το Γαμήλιο πάρτι είναι μια κωμωδία για τις απροσδόκητες διαστάσεις που μπορεί να πάρει ένα ψέμα. Αναγκασμένος ο κεντρικός χαρακτήρας, λόγω των συντηρητικών οικογενειακών ηθών, να μην μπορεί να δηλώσει τη σεξουαλική του ταυτότητα, δημιουργεί μια αλυσίδα παρεξηγήσεων η οποία παράγει και το κωμικό αποτέλεσμα της ταινίας.
Το πορτρέτο του Ιάσονα
Σκηνοθεσία-Σενάριο: Shirley Clarke.
Φωτογραφία: Jeri Sapanen.
Μοντάζ: Shirley Clarke.
Ηθοποιοί: Shirley Clarke, Jason Holliday, Carl Lee.
ΗΠΑ, 105′. Ασπρόμαυρη, 1967
Πορτρέτο ενός νεαρού μαύρου ομοφυλόφιλου, η ταινία της Shirley Clarke είναι μια ενοχλητική αλλά ταυτόχρονα γοητευτική προσωπογραφία. Ταινία που δημιούργησε ιδιαίτερη αίσθηση στην εποχή της -προκαλώντας αποστροφή στους συντηρητικούς θεατές- το ντοκιμαντέρ αυτό επαινέθηκε τόσο για την τόλμη του στο θέμα όσο και για τις αισθητικές καινοτομίες του. Έχοντας στο κέντρο τη συνέντευξη με το ομώνυμο του τίτλου πρόσωπο, η ταινία αντανακλά τις πολλές και αρκετές φορές αντιφατικές όψεις μιας ζωής στο περιθώριο. Η Shirley Clarke επισημαίνει σε συνέντευξή της κάποια από τα ζητήματα, που η ταινία θέτει στο θεατή της, σχετικά με το κεντρικό πρόσωπο: “Στη ζωή ο Ιάσονας παίζει ο ίδιος τη ζωή του. Δίνει παραστάσεις, είναι ηθοποιός. Όλοι δίνουμε παραστάσεις, έως ενός σημείου. Αλλά ο Ιάσονας το κάνει σε απίθανο βαθμό. Στο τέλος έχουμε την εντύπωση ότι δεν υπάρχει στιγμή που να μην το ‘παίζει’, ότι δίνει αιώνια μια παράσταση, σε σημείο που να μην διακρίνουμε τις πραγματικές στιγμές της ζωής του -αν υπάρχουν. Γνωρίζω τον Ιάσονα από καιρό και μπορώ να σας πω ότι το καθετί που βλέπετε στην οθόνη είναι γι’ αυτόν καθημερινή ρουτίνα.” Η σκηνοθέτις Shirley Clarke είναι ένα από τα πιο σημαντικά πρόσωπα στον χώρο του ανεξάρτητου αμερικάνικου κινηματογράφου -όταν σε χρόνια δύσκολα, το “ανεξάρτητος” σήμαινε αισθητική και θεματική αντισυμβατικότητα.
Μπεντ
Σκηνοθεσία: Sean Mathias.
Σενάριο: Martin Sherman (βασισμένο στο θεατρικό έργο του ιδίου).
Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης.
Μουσική: Philip Glass.
Ηθοποιοί: Lothaire Bluteau, Clive Owen, Mick Jagger, Brian Webber, Ian McKellen.
Μεγάλη Βρετανία, 117′. Έγχρωμη, 1997
Η ταινία διαδραματίζεται στη ναζιστική Γερμανία, λίγο πριν την έκρηξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Οι Ναζί έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν το πρόγραμμα για “φυλετική καθαρότητα”, έχοντας στο στόχαστρο τα “μιάσματα της κοινωνίας”: τους Εβραίους, τους ομοφυλόφιλους, τους τσιγγάνους, τους κομουνιστές. Δυο ομοφυλόφιλοι, ο Max και o Rudy, συλλαμβάνονται, σε μια Γερμανία που ούτε κατάλαβαν πότε έγινε ναζιστική. H απόδρασή τους μόνο προσωρινή αποδεικνύεται, καθώς συλλαμβάνονται πάλι και στέλνονται αυτή τη φορά στο Νταχάου. Καθ’ οδόν προς το διαβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης, ο Rudy κακοποιείται και ο Max υποχρεώνεται να γίνει συνεργός στο θάνατό του. Ο Max, για να αποφύγει το ροζ αστέρι που χαρακτήριζε τότε τους ομοφυλόφιλους κρατούμενους, προτιμάει το κίτρινο αστέρι του Εβραίου. Στο στρατόπεδο ο Max γνωρίζεται με τον Horst, έναν κρατούμενο που φορά το ροζ αστέρι. O Max και ο Horst θα συναντηθούν στον ελεύθερο χώρο που ορίζει το συναίσθημα και, πέρα από κάθε εμπόδιο, θα ερωτευθούν, χωρίς ποτέ ν’ αγγίξει ο ένας τον άλλον. Και είναι η γεμάτη γενναιότητα και παρρησία στάση του Horst, που θα επιτρέψει στον Max να συμφιλιωθεί μ’ αυτό που είναι και να δηλώσει την αληθινή του ταυτότητα… Βασισμένη στο ομότιτλο βραβευμένο θεατρικό έργο του Martin Sherman, η ταινία επικεντρώνεται τόσο στα αισθήματα των κεντρικών χαρακτήρων όσο και στο πολιτικό περιβάλλον της εποχής. Δείχνει πώς η ανιδιοτελής αγάπη για τον άλλον και η δύναμη των συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα εσωτερική ελευθερία, που αρνείται στους εξουσιαστές την εξουσία τους, που επιτρέπει την υπέρβαση κάθε εμποδίου.
Ο ιερέας
Σκηνοθεσία: Antonia Bird.
Σενάριο: Jimmy McGovern.
Φωτογραφία: Fred Tammes.
Μουσική: Andy Roberts.
Ηθοποιοί: Linus Roache, Tom Wilkinson, Cathy Tyson, James Ellis, Robert Carlyle, John Bennett, Rio Fanning, Jimmy Coleman, Lesley Sharp.
Μεγάλη Βρετανία, 105′. Έγχρωμη, 1994
Κεντρικό πρόσωπο της αφήγησης είναι ο πατήρ Greg, ένας νεαρός καθολικός εφημέριος στο Λίβερπουλ. Όπως και ο ανώτερός του, ο πατήρ Matthew, έτσι και ο ήρωας βρίσκεται διχασμένος ανάμεσα σ’ αυτά που επιβάλλει η αυστηρότητα του θρησκευτικού δόγματος και σ’ αυτά που η δύναμη της σάρκας προτείνει: ο πατήρ Greg είναι ομοφυλόφιλος και συχνά τα βράδια βρίσκει καταφύγιο στα gay μπαρ της πόλης. Εκεί θα γνωρίσει και θα ερωτευθεί τον Graham, ένα νεαρό άνδρα. Το γεγονός θα λειτουργήσει ως καταλύτης, αφού θα αλλάξει την καθημερινότητά του και θα θέσει σε αμφιβολία τη στράτευση του ήρωα στις τάξεις της θρησκείας. Όμως είναι και αυτά που ακούει στην εξομολόγηση από ένα νεαρό κορίτσι, που θα κλονίσουν την πίστη του νεαρού ιερέα: η 14χρονη Lisa του λεει ότι ο πατέρας της την κακοποιεί. Ο ήρωας βρίσκεται μπροστά σ’ ένα συνειδησιακό δίλημμα, αφού η αποκάλυψη της πράξης σημαίνει, εκ των πραγμάτων, την κατάλυση του απαραβίαστου της εξομολόγησης… Επικεντρώνοντας στα προσωπικά αδιέξοδα του ήρωα, αλλά και στις μάχες που δίνει -με την συνείδησή του, με τις αξιώσεις ενός αυστηρού θρησκευτικού δόγματος, με την ερωτική του επιθυμία- η σκηνοθεσία δημιουργεί ένα δράμα για τις κρίσιμες μάχες της ζωής, για τις στιγμές όπου μια καθοριστική απόφαση πρέπει να ληφθεί.
Bίκτορ και Bικτόρια
Σκηνοθεσία-Σενάριο: Reinhold Schunzel.
Φωτογραφία: Konstantin Irmen-Tschet.
Μουσική: Franz Doelle.
Ηθοποιοί: Renate Muller, Hermann Thimig, Hilde Hildebrand, Friedel Pisetta, Fritz Odemar, Aribert Wascher.
Γερμανία, 90′. Ασπρόμαυρη, 1933
Αδυνατώντας να βρει δουλειά, μια τραγουδίστρια του καμπαρέ στο Βερολίνο, αποφασίζει να υποδυθεί τον άνδρα, που υποδύεται την γυναίκα: από Viktoria, λοιπόν, θα γίνει ο Viktor (που υποδύεται την Viktoria). Όμως σε μια, όχι και τόσο απροσδόκητη, εξέλιξη των γεγονότων η ηρωίδα θα ερωτευθεί έναν άνδρα. Αυτός θα ανταποκριθεί στα αισθήματά της και -χωρίς να γνωρίζει την αλλαγή ταυτότητας της ηρωίδας- γρήγορα θα βρεθεί σε κατάσταση σύγχυσης: αδυνατεί να κατανοήσει τους λόγους που τον κάνουν να είναι ερωτευμένος μ’ έναν άνδρα (που υποδύεται μια γυναίκα). Η ταινία -πέρα από τα κωμικά στοιχεία που δημιουργούνται από τη σύγχυση των ρόλων και των σεξουαλικών ταυτοτήτων- περιέχει και έναν προβληματισμό σχετικά με τη σχετικότητα και το ευμετάβλητο των σεξουαλικών στερεοτύπων. Ιδιαίτερα τολμηρή για την εποχή της, γνώρισε, πέρα από τις πολλές θεατρικές διασκευές, δύο διασκευές στον κινηματογράφο με πιο γνωστή και πετυχημένη την πλέον πρόσφατη, του 1981, σε σκηνοθεσία Blake Edwards και με την Julie Andrews να υποδύεται τον Victor (και την Victoria).
Φράουλα και σοκολάτα
Σκηνοθεσία: Tomas Gutierrez Alea, Juan Carlos Tabio.
Σενάριο: Senel Paz. Φωτογραφία: Mario Garcia Joya.
Μουσική: Jose Maria Vitier.
Ηθοποιοί: Jorge Perugorria, Vladimir Cruz, Mirta Ibarra, Francisco Gattorno, Joel Angelino, Marilyn Solaya, Andres Cortina, Antonio Carmona.
Κούβα, 108′. Έγχρωμη, 1993
Συναισθηματικά απογοητευμένος και μάλλον συντετριμμένος ο Davi, ο νεαρός ήρωας της ταινίας, θα έχει μια καθοριστική συνάντηση σ’ ένα πάρκο της Αβάνας. Θα γνωριστεί με τον Diego, έναν ομοφυλόφιλο. Αυτή η γνωριμία θα προκαλέσει την “ορθόδοξη” κομουνιστική ηθική του και θα αποτελέσει την αρχή μιας “υπέροχης” φιλίας. Στη φιλία αυτή, τουλάχιστον στις αρχές της, δεν απουσιάζει και από τους δύο κάποιος τόνος υστεροβουλίας. Ο Diego επιδεικνύει στην ομοφυλόφιλη κοινότητα τον Davi ως την τελευταία του ερωτική κατάκτηση. Και ο Davi χρησιμοποιεί τη γνωριμία τους για να αποκαλύψει άλλη μια “συνομωσία των ιμπεριαλιστικών κύκλων κατά της πατρίδας και της επανάστασης”. Όμως σ’ αυτήν τη σχέση το κεντρικό πρόσωπο, για τη σκηνοθεσία, είναι ο νεαρός Davi: η σχέση του με τον Diego είναι μια μυητική διαδικασία. Κατά τη διάρκειά της, ο νεαρός ήρωας θα έρθει σε επαφή μ’ έναν άλλο κόσμο, θα γνωρίσει έναν άλλο πολιτισμό. Ποίηση, λογοτεχνία, όπερα: ο κόσμος που ο Diego συστήνει στον Davi είναι ο κόσμος της τέχνης, των λεπτών αποχρώσεων και των αληθινών συναισθημάτων, ο κόσμος της αληθινής Κούβας. Ζώντας σε μια πόλη σταματημένη στο χρόνο, κάπου στη δεκαετία του ’50, ο Davi θα επαναπροσδιορίσει δυναμικά τη ζωή και τις αξίες του. Έτσι θα δει το φίλο του, όχι μέσα από το πρίσμα των σεξουαλικών του επιλογών, αλλά ως ένα αληθινό δραματικό πρόσωπο, ένα άτομο που λόγω της πολιτικής κατάστασης βρίσκεται αποκλεισμένο.
