6ο Πανόραμα Ομοφυλοφιλικών Ταινιών

Το Πανόραμα Ομοφυλοφιλικών Ταινιών αφορά την μέχρι τώρα προσπάθειά μας γιαισότητα, χωρίς εξαιρέσεις και διακρίσεις. Είναι ένας τρόπος επικοινωνίας και δραστηριοποίησης ενάντια στην ομοφυλοφοβία μέσω της τέχνης του κινηματογράφου.

Και φέτος προσπαθήσαμε να προβάλλουμε ταινίες με σημαντική δυναμική και άποψη στο θέμα της ομοφυλοφιλίας. Το Πανόραμα στηρίζεται στην προσπάθεια των ανθρώπων που αγαπάνε και ασχολούνται με τον κινηματογράφο και τις τέχνες.

Συνδιοργανώνεται από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και τη Σύμπραξη Κατά της Ομοφυλοφοβίας, με τη στήριξη του Γερμανικού Ινστιτούτου Goethe Institut InterNationes, του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης και του περιοδικού Antivirus.

Προσανατολισμένο να παρουσιάζει τον κόσμο της ομοφυλόφιλης ταυτότητας στο σύγχρονο σινεμά, το 6ο Πανόραμα Oμοφυλοφιλικών Tαινιών και φέτος διερευνά πώς, μέσω των ταινιών, η ιδιαίτερη ερωτική επιλογή και οι περίπλοκες αντανακλάσεις της στο κοινωνικό πεδίο απεικονίζονται στις κινηματογραφικές εικόνες.
Πολύ μακριά από την εποχή που στο σινεμά η ομοφυλόφιλη ερωτική επιθυμία είτε αποκρυπτόταν είτε μεταμφιεζόταν, σήμερα οι κινηματογραφικές εικόνες καταγράφουν μια στάση πολύ πιο ανήσυχη ή στοχαστική, διατηρώντας συχνά μια ανάλαφρη οπτική πάνω στα πράγματα.
Στις ταινίες του αφιερώματος καταγράφεται όλη η πολυμορφία και ποικιλότητα στην κινηματογραφική έκφραση: ο ομοφυλόφιλος ερωτικός πόθος και οι αντανακλάσεις ή διαθλάσεις του στην ζωγραφική (Aγάπη είναι ο διάβολος), ιστορικές αναδρομές στο παρελθόν και σκιαγραφήσεις σημαντικών προσωπικοτήτων της ομοφυλόφιλης κοινότητας (O Aϊνστάιν του σεξ), το τοπίο της ελληνικής επαρχίας και η ομοφυλοφιλία ως στίγμα μέσα σ’ ένα κλίμα γενικευμένης και προϊούσας ηθικής διαφθοράς (Οξυγόνο), οι περιπλανήσεις στην ενδοχώρα, η συντροφικότητα και η διαρκής αναζήτηση ταυτότητας (Ξαφνικά!, Oι περιπέτειες του Φελίξ) και τέλος η ομοφυλόφιλη εμπειρία σ’ έναν εχθρικό τόπο, στην επαρχία, όπου η ανοχή στο διαφορετικό είναι μηδαμινή (Mόνος μεταξύ ξένων).
Διερευνώντας το πώς η ομοφυλόφιλη επιθυμία τοποθετείται μέσα στο σύγχρονο κόσμο, οι ταινίες του αφιερώματος παρακάμπτουν τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα. Αντίθετα επιλέγουν μια πολύ πιο δημιουργική και γι’ αυτό περισσότερο ενδιαφέρουσα στάση: καταγράφουν με τη δύναμη του κινηματογραφικού φακού το ανθρώπινο πρόσωπο μ’ όλες του τις αντιφάσεις, τις αντιθέσεις και τις αγωνίες, τοποθετώντας το πάντα μέσα σ’ ένα ευρύτερο (και πολλές φορές εχθρικό) κοινωνικό τοπίο.

Δημήτρης Mπάμπας

ΑΓΑΠΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ
LOVE IS THE DEVIL

Σκηνοθεσία-Σενάριο: John Maybury.

Φωτογραφία: John Mathieson. Μουσική: Ryuichi Sakamoto. Ηθοποιοί: Derek Jakobi, Daniel Craig, Tilda Swinton, Adrian Scarborough.

Διάρκεια: 90΄. Έγχρωμη (M. Bρετανία)

Στο πρόσωπο, τις ερωτικές σχέσεις και το έργο ενός από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους του 20ου αιώνα, του Francis Bacon επικεντρώνεται η ταινία. Η αφήγηση παρακολουθεί την πορεία του ζωγράφου τη δεκαετία του ’60 δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ιδιαίτερη σχέση του με τον νεαρό εραστή του, τον George Dyer: Εκκινώντας από την γνωριμία τους -όταν ο Dyer εισβάλει ως διαρρήκτης στο σπίτι του Bacon και καταλήγει στο κρεβάτι του- και εμμένοντας κυρίως στις διακυμάνσεις της περιπετειώδους ερωτικής τους σχέσης. Ο σκηνοθέτης μέσα από την εξέλιξη της σχέσης του παρακολουθεί το πώς η καλλιτεχνική δημιουργία λαμβάνει υπόσταση, ενώ παράλληλα εστιάζει στην διαλεκτική σχέση τέχνης και αληθινής ζωής. Κυριαρχία και υποταγή ήταν το δίπολο μέσα στο οποίο κινήθηκαν και οι δύο εραστές. Λιτή στις αφηγηματικές της τεχνικές, η σκηνοθεσία ενδιαφέρεται κυρίως στο να αναπαραστήσει τις δυναμικές μιας ολέθριας σχέσης και τις αντανακλάσεις της στην τέχνη, παρά να αναπαραγάγει πιστά μια εποχή και το πνεύμα της. Αν και η ταινία δεν παρουσιάζει κανένα πίνακα του ζωγράφου, ο φωτισμός και το στήσιμο των σωμάτων μέσα στο κινηματογραφικό κάδρο είναι μια ευθεία και σαφής αναφορά στους πίνακες του Bacon.

Ήθελα να δημιουργήσω ατμόσφαιρα- όχι ιστορικές λεπτομέρειες. Αυτό που μ’ ενδιέφερε περισσότερο στη ζωή του Bacon είναι οι πίνακες με το εραστή, τον Dyer. H δυναμική μεταξύ ενός καλλιτέχνη και της “μούσας” του, οι επιλογές που πρέπει να κάνει ένας καλλιτέχνης ανάμεσα στο έργο του και την προσωπική του ζωή. Το βρήκα γοητευτικό.

John Maybury

MONOΣ METAΞY ΞENΩN
ICH KENN KEINEN – ALLEIN UNTER HETEROS

Σκηνοθεσία-Σενάριο

Φωτογραφία: Jochen Hick. Μοντάζ: Florian Khler. Παραγωγή: Galeria Alaska Productions.

Διάρκεια: 97΄. Έγχρωμη (Γερμανία)

Μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα της Δύσης, όπου η ομοφυλοφιλία δεν αντιμετωπίζεται πλέον με απροκάλυπτη εχθρότητα και μισαλλοδοξία, υπάρχουν οιεκτεταμένες αγροτικές περιοχές όπου οι προκαταλήψεις και τα αρνητικά στερεότυπα είναι ακόμα ισχυρά. Ο σκηνοθέτης παρουσιάζει την ζωή τεσσάρων ομοφυλόφιλων, των Hartmut, Richard, Stefan και Uwe που ζουν στην Schwabia, μια περιοχή στην νοτιοδυτική Γερμανία. Εδώ τα συντηρητικά ήθη, το ειδυλλιακό περιβάλλον και ο αγροτικός τρόπος ζωής συνιστούν ένα πλαίσιο ζωής για τους ομοφυλόφιλους που πολλές φορές γίνεται ασφυκτικό. Ταξίδια στο Βερολίνο, τη Ζυρίχη και την Ταϊλάνδη είναι ευχάριστα διαλείμματα και αναγκαίες όσο και απαραίτητες αλλαγές στο ύφος ζωής.
Η δημιουργία του ντοκιμαντέρ απαίτησε δύο χρόνια προετοιμασίας για να πεισθούν οι πρωταγωνιστές να εμφανισθούν. Οι νοτιοδυτικές περιοχές της Γερμανίας είναι πιο συντηρητικές της χώρας, εκεί όπου οι χριστιανοδημοκράτες κυριαρχούν και η καθολική και προτεσταντική εκκλησία καθόριζαν τα ήθη.

Πάντα έκανα ταινίες που διαδραματίζονται σε μεγάλες μητροπόλεις όπως η Νέα Υόρκη ή το Σαν Φρανσίσκο, όπου οι gay είχαν τις δικές τους κοινότητες και σχεδόν απέκλειαν οποιαδήποτε επαφή με ετεροφυλόφιλους. Η Γερμανία είναι πολύ περήφανη για τους νόμους συντροφικότητας και τον ομοφυλόφιλο δήμαρχο του Βερολίνου. Όμως οι ζωές των ομοφυλόφιλων ανδρών και γυναικών αλλάζουν όταν πάμε σε μικρά χωριά, όπου είναι ίσως και οι μόνοι γνωστοί ομοφυλόφιλοι. Εκεί οι κάτοικοι πιστεύουν ότι στο χωριό τους κάθε σημάδι ύπαρξης πέρα του “κανονικού”, είναι η αρχή παρακμής και κατάπτωσης. Εκεί οι μηχανισμοί κοινωνικού ελέγχου είναι περισσότερο άθικτοι απ΄ ότι στις μεγάλες πόλεις.

Jochen Hick

ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΦΕΛΙΞ
DROLE DE FELIX

Σκηνοθεσία-Σενάριο: Olivier Ducastel,Jacques Martineau.

Φωτογραφία: Matthieu Poirot-Delpech. Ηθοποιοί: Sami Bouajila, Patachou, Ariane Ascaride, Pierre-Loup Rajot, Charly Sergue, Maurice Bnichou, Philippe Garziano.

Διάρκεια: 95΄. Έγχρωμη (Γαλλία)

Ένα μακρύ ταξίδι καταγράφει η ταινία: τις περιπέτειες του Felix, ενός νεαρού Γάλλου αραβικής καταγωγής, από την Διέππη, ένα λιμάνι στην βόρεια Γαλλία προς την Μασσαλία στον νότο. Έχοντας χάσει την δουλειά του, τελείως παρορμητικά, αποφασίζει να αναζητήσει τον χαμένό του πατέρα. Οργανωμένη σε μια σειρά επεισοδίων με χαλαρή σύνδεση μεταξύ τους, η ταινία επικεντρώνεται στις συναντήσεις και στις γνωριμίες του ήρωα κατά την διάρκεια του ταξιδιού. Αυτά τα πρόσωπα που συναντά συνιστούν την νέα του οικογένεια: “Ο μικρός αδελφός μου”, Η γιαγιά μου”, ” Η αδελφή μου”, “Ο εξάδελφος μου” και τέλος “Ο πατέρας μου” είναι οι τίτλοι των επεισοδίων. Σε αυτή την ταινία δρόμου, όπου ο ήρωας είναι ομοφυλόφιλος, το κέντρο βάρους βρίσκεται κυρίως στο πρόσωπο του κεντρικού ήρωα και τις συναντήσεις που αυτός έχει. Ο Felix είναι φορέας του AIDS αλλά αυτό δεν του απαγορεύει να αναζητά την ζωή και τις μικρές απολαύσεις της. Η ταινία εν τέλει παρουσιάζει με χάρη, λεπτότητα και χιούμορ το πορτραίτο ενός νεαρού ομοφυλόφιλου, καθόλου περιθωριοποιημένου καθώς περιπλανιέται στη γαλλική ύπαιθρο. Ο σκηνοθέτης αντιμετωπίζει όλα τα σημαντικά ζητήματα που εγείρονται, κατά την διάρκεια της αφήγησης, με σοβαρότητα και υπευθυνότητα χωρίς ποτέ να αποκλίνει από μια ανάλαφρη οπτική απέναντι στην ζωή. Μια αίσθηση ντοκιμαντέρ διαπερνά τις εικόνες της ταινίας, ενώ τα κωμικά στοιχεία συνυπάρχουν αρμονικά με μια δυνατή δραματική αίσθηση.

Η ταινία μας είναι μια ταινία δρόμου στη γαλλική επαρχία, με φόντο το AIDS. Ο ήρωάς μας αναζητάει τον πατέρα του και, κατ’ επέκταση, μια εξιδανικευμένη οικογένεια. Όταν ο Φελίξ συναντάει στην αρχή ένα νεαρό αγόρι και του λέει “Είσαι σαν αδερφός μου”, αυτή ακριβώς η σκηνή είναι τελείως αυτοβιογραφική.

Jacques Martineau, Olivier Ducastel

Ο ΑΪΝΣΤΑΪΝ ΤΟΥ ΣΕΞ
DER EINSTEIN DES SEX

Σκηνοθεσία: Rosa von Praunheim.

Σενάριο: Chris Kraus, Valentin Passoni.

Φωτογραφία: Elfi Mikesch. Ηθοποιοί: Kai Schuhmann, Friedel von Wangenheim, Gerd Lukas Storzer, Olaf Drauschke.

Διάρκεια: 98΄. Έγχρωμη (Γερμανία)

Επικεντρωμένη στο πρόσωπο του γιατρού Magnus Hirschfeld, η ταινία παρουσιάζει μια χαρισματική προσωπικότητα σε μια δύσκολη εποχή, λίγο πριν τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Εβραϊκής καταγωγής ο ήρωας υπήρξε μια σημαντική προσωπικότητα: ίδρυσε την πρώτη πολιτική ομάδα ομοφυλοφίλων στην Γερμανία, δημιούργησε, το 1921, το Ινστιτούτο για την Επιστήμη της Σεξουαλικότητας, άσκησε την ιατρική επικεντρώνοντας στις σεξουαλικές ιδιαιτερότητες, παρέχοντας παράλληλα συμβουλευτικές υπηρεσίες (και όχι μόνο). Αυτή τη δραστηριότητα, που αναπτύσσεται στο Βερολίνο του μεσοπολέμου, διέκοψε η άνοδος των Ναζί στην εξουσία. Ο σκηνοθέτης σκιαγραφεί τόσο το πρόσωπο του γιατρού που κέρδισε το παρωνύμιο “Αϊνστάιν του Σεξ”, όσο και την ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης εποχής. Παράλληλα η σκηνοθεσία αναδεικνύει και άλλα πρόσωπα, περιμετρικά του ήρωα και τυπικά μιας εποχής και της ατμόσφαιρας της: τον νεαρό Aυστριακό βαρόνο που έγινε εραστής του Hirschfeld, Hermann von Teschenberg, τον νεαρό Karl Giese που προσπαθεί να προστατεύσει το Ινστιτούτο από το μένος των Ναζί, τον τραβεστί Dorchen και τέλος τον Adolph Brand έναν δεξιών αποκλίσεων συγγραφέα που υμνεί το σωματικό κάλλος της γερμανικής νεολαίας.

Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι μπορούν να ζουν και να εργάζονται σιωπηλά, ότι υπάρχει αυτό που λέγεται ιδιωτική ζωή που δεν αφορά κανένα και ότι αν την δημοσιοποιήσεις τότε θα κάνεις την κατάσταση χειρότερη. Πολλοί πιστεύουν ότι ο όρος ομοφυλοφιλία είναι λάθος. Πολλοί έχουν συμπεριφορά ομοφυλόφιλου όμως δεν μιλούν γι’ αυτό. Δεν δίνουν ένα όνομα στην συμπεριφορά γιατί δεν γίνεται κατανοητή από την κοινωνία.

(Ι) Η αντίληψη μας για τη σεξουαλικότητα είναι πολύ νέα. Δεν πιστεύω στην ομοφυλοφιλία, αλλά στην σεξουαλικότητα. Νομίζω ότι όσο πιο ανοικτός είσαι, τόσο περισσότερες δυνατότητες έχεις. Νομίζω ότι όλοι είμαστε αμφιφυλόφιλοι, έχουμε πολλές επιλογές.

Rosa von Praunheim

ΞAΦNIKA!
TAN DE REPENTE

Σκηνοθεσία: Diego Lerman.

Σενάριο: Diego Lerman, βασισμένο στο μυθιστόρημα της Cesar Aira La prueba.

Φωτογραφία: Luciano Zito, Diego del Piano. Ηθοποιοί: Tatiana Saphir, Carla Crespo, Veronica Hassan, Beatriz Thibaudin, Maria Merlino, Marcos Ferrante, Ana Maria Martinez.

Διάρκεια: 90΄. Ασπρομαυρη (Aργεντινή)

Το Ξαφνικά! είναι μια ασπρόμαυρη ταινία δρόμου, όπου η περιπλάνηση, η αναζήτηση σεξουαλικής ταυτότητας, η συναισθηματική προσέγγιση, η πολυχρωμία των αισθημάτων και μια ιδιαίτερη αίσθηση χιούμορ βρίσκονται στο κέντρο.
Η Μάρσια, μια παχουλή, άτολμη και μοναχική κοπέλα, ζει στο Μπουένος Άιρες μια ανιαρή ζωή. Ξαφνικά μια μέρα η καθημερινότητα της ανατρέπεται: Δύο κοπέλες, η Μάο και η Λένιν, την κάνουν να αισθανθεί αμηχανία καθώς της προτείνουν να κάνουν έρωτα. Αμφίθυμη και σε συναισθηματική σύγχυση η Μάρσια αισθάνεται μια παράξενη έλξη γι’ αυτό το ιδιαίτερο ζευγάρι. Η Μάο και η Λένιν απαγάγουν την Μάρσια και ξεκινούν μια περιπλάνηση στην ενδοχώρα της Αργεντινής. Σημείο κατάληξης είναι η πόλη Rosario και το σπίτι της θείας της Λένιν: εκεί θα συναντήσουν τον Φελίπε και την Ντέλια. Το ταξίδι γίνεται η αφορμή να έρθουν οι τρεις κοπέλες κοντά και οι συναισθηματικές συγκρούσεις και η δυσπιστία γρήγορα θα αντικατασταθούν από την αλήθεια και την θερμότητα των αισθημάτων, την τρυφερότητα και μια παράδοξη συμπάθεια.
Η δραματική πλοκή επικεντρώνεται σε πρόσωπα διαφορετικά, στα συναισθήματά τους και στις πλήρεις αντιθέσεων σχέσεις τους. Η ατελείωτη και γεμάτη απρόοπτα περιπέτεια της ζωής, η αναζήτηση ταυτότητας, η απόρριψη της υποκρισίας και της συμβατικότητας και τέλος η αλλαγή στις αντιλήψεις ζωής αποτελούν το κεντρικό θέμα. Ο σκηνοθέτης Diego Lerman, δημιουργεί μια ταινία που βρίσκεται στην ίδια γραμμή με τις ταινίες του Wim Wenders ή Jim Jarmusch: “Η επιθυμία μου ήταν να αφηγηθώ μια ιστορία στην οποία πολλά γεγονότα συμβαίνουν, με χαρακτήρες που έχουν σάρκα και αίμα, μια ιστορία μοναξιάς, με συναντήσεις, και πάνω απ’ όλα αντιθέσεις”. Βραβεία: Φεστιβάλ Μπουένος Άιρες 2002 (Βραβείο Κοινού, Ειδικό Βραβείο επιτροπής), Φεστιβάλ Λοκάρνο 2002 (Silver Leopard, Ειδική Μνεία της επιτροπής για το σύνολο των ηθοποιών), Φεστιβάλ Λατινοαμερικάνικου Κιν/φου Μπιαρίτζ 2002 (Βραβείο καλύτερης ηθοποιού στην Beatriz Thibaudin), Viennale 2002 (Βραβείο FIPRESCI), Φεστιβάλ Κιν/φου Αβάνα 2002 (Καλύτερης ταινίας, Βραβείο ερμηνείας για το σύνολο των ηθοποιών).

To Ξαφνικά! είναι μια ασπρόμαυρη, χιουμοριστική λεσβιακή ταινία δρόμου, χαμηλού προϋπολογισμού, που ασχολείται με την σεξουαλική επιθυμία προς το ίδιο φύλο. Δεν ενδιαφέρει τους χαρακτήρες να αυτοκαθορίζονται από τη σεξουαλικότητά τους, αλλά είναι ανοιχτοί σε κάθε τι που μπορεί να τους οδηγήσει η επιθυμία τους.
Diego Lerman

ΟΞΥΓΟΝΟ

Σκηνοθεσία-Σενάριο: Μιχάλης Ρέππας, Θανάσης Παπαθανασίου.

Φωτογραφία: Λευτέρης Παυλόπουλος.

Μουσική: Νίκος Κυπουργός.

Ηθοποιοί: Νένα Μεντή, Ακύλας Καραζήσης, Μαρία Καβογιάννη, Τζόυς Ευείδη, Αλέξης Γεωργούλης, Αλέξανδρος Αντωνόπουλος.

Διάρκεια: 100΄. Έγχρωμη (Eλλάδα)

Με φόντο τα ήθη μιας επαρχιακής πόλης αναπτύσσεται η αφήγηση. Στο κέντρο της δραματικής πλοκής βρίσκεται μια οικογένεια: ο πατέρας, αδύναμος να επικοινωνήσει με το περιβάλλον, βρίσκεται καθηλωμένος στην αναπηρική καρέκλα, η μητέρα, ουσιαστική αρχηγός της οικογένειας, προσπαθεί να επιβιώσει συναισθηματικά μέσα σ’ ένα σκληρό περιβάλλον, η κόρη παντρεμένη μ’ ένα τυχοδιώκτη και ο νεαρός γιος διχασμένος ανάμεσα στην περιστασιακή σχέση με μια μεγαλύτερή του και τον βασισμένο στο συμφέρον έρωτα του μ’ ένα σημαίνον μέλος της κοινωνίας. Ένα επεισόδιο εκβιασμού, με αφορμή την ομοφυλόφιλη σχέση, συνιστά το σημείο όπου συγκλίνουν όλες οι αφηγηματικές γραμμές. Σ’ αυτό το μελόδραμα τα πρόσωπα, άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο, σημαδεύονται από την διαφθορά. Σε κατάσταση προχωρημένης ηθικής σήψης, αντιμετωπίζουν την κάθε ερωτική σχέση ως μια προσπάθεια επιβολής πάνω στον άλλο. Τολμηρή στην απεικόνιση της (για πρώτη φορά έχουμε σε ελληνική mainstream ταινία μια τόσο καθαρή παρουσίαση μιας ομοφυλόφιλης σχέσης) η ταινία είναι βαθύτατα απαισιόδοξη για την ανθρώπινη κατάσταση στην ελληνική επαρχία. Η ταινία βραβεύτηκε με το βραβείο της FIPRESCI στο 44ο Φεστιβάλ Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Το Οξυγόνο είναι η ιστορία ενός εκβιασμού. Ο χώρος είναι μια μεγάλη επαρχιακή πόλη. Οι ήρωες ανήκουν στην μικροαστική τάξη, όπως έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες της “ευρωπαϊκής ανάπτυξης” και των “οικονομικών ευκαιριών”.

Μιχάλης Ρέππας,
Θανάσης Παπαθανασίου